Γενικά:Σπονδυλολίσθηση είναι η μετατόπιση (ολίσθηση) του υπερκείμενου τμήματος της σπονδυλικής στήλης, επί του υποκειμένου, με όριο το σημείο της βλάβης. Συνήθως πρόκειται για ολίσθηση του 05 επί του Ι1 και σπανιότερα του 04 επί του Ο5 και του Ο3 επί του Ο4. Ο όρος βέβαια σημαίνει ολίσθηση ενός σπονδύλου, στην πραγματικότητα όμως η ολίσθηση αφορά σε ολόκληρη την υπερκείμενη ΣΣ και εξαιρετικά σπάνια μεμονωμένα ένα σπόνδυλο. Η μετατόπιση στη μεγαλύτερη αναλογία είναι πρόσθια και σπάνια οπίσθια (οπισθιολίσθηση, ή ανάστροφη σπονδυλολίσθηση) ή πλάγια (πλαγιολίσθηση).
Αίτια: Υπάρχουν πέντε μορφές σπονδυλολίσθησης.
1. Η ισθμική σπονδυλολίσθηση (συχνότερη) κατά την οποία η βλάβη εντοπίζεται μεταξυ άνω και κάτω αρθρικής απόφυσης και στις δύο πλευρές και επιτρέπει την προς τα πρόσω ολίσθηση του υπερκείμενου σπονδύλου με όλη την σπονδυλική στήλη. Η ολίσθηση οφείλεται: σε κάταγμα συνήθως από καταπόνηση του ισθμού (λυτική μορφή) και σπάνια από οξύ τραυματισμό.
2. Η εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση κατά την οποία ο σπόνδυλος μετατοπίζεται από επιμήκυνση του ισθμού χωρίς να υπάρχει λύση. Οφείλεται σε εκφυλιστικές αλλοιώσεις στις αρθρικές αποφύσεις, τους συνδέσμους και τον μεσοσπονδύλιο δίσκο. Η μετατόπιση προκαλείται από μακροχρόνια αστάθεια μεταξύ δύο σπονδύλων, οφείλεται σε επαναλαμβανόμενα μικροδοκιδικά κατάγματα της κάτω αρθρικής απόφυσης του σπονδύλου που ανακατασκευάζεται παίρνοντας μια περισσότερο οριζόντια θέση, γεγονός που επιτρέπει την ολίσθηση. Η εκφυλιστική μορφή (γ) είναι συχνότερη στις γυναίκες και εντοπίζεται κατά κανόνα μεταξύ Ο4-Ο5. Εμφανίζεται σε άτομα άνω των 40 ετών και δεν ολισθαίνει περισσότερο από το 1/3 της προσθιοπίσθιας διαμέτρου του σπονδύλου.
3. Η δυσπλαστική μορφή σπονδυλολίσθησης, που οφείλεται σε συγγενείς ανωμαλίες των αρθρικών αποφύσεων των σπονδύλων, συνήθως των Ο5 και Ι1 (έλλειψη ή ατελής ανάπτυξη μιας ή και των δύο αρθρικών αποφύσεωω συχνά συνυπάρχει δισχιδής ράχη στον Ι1).
4. Η τραυματική σπονδυλολίσθηση: Προκαλείται από κάταγμα σε κάποιο σημείο του σπονδύλου – εκτός από τον ισθμό ¬που επιτρέπει την ολίσθησή του.
5. Η παθολογική σπονδυλολίσθηση: Η ολίσθηση οφείλεται σε γενικευμένη πάθηση των οστών (Νόσος Paget, αρθρογρύπωση κ.ά.) και είναι πολύ σπάνια.
Βαθμοί Σπονδυλολίσθησης: Ο καθορισμός του βαθμού (σταδίου) της πρόσθιας σπονδυλολίσθησης γίνεται ακτινολογικά στην πλάγια ακτινογραφία:
Ι βαθμού, όταν δεν περνάει το 25% της διαμέτρου του σώματος του σπονδύλου.
ΙΙ βαθμού από 25%-50%.
ΙΙΙ βαθμού από 50% έως 75%
IV βαθμού ολίσθηση μεγαλύτερη 75%.
V βαθμού, όταν η ολίσθηση ξεπερνά τη διάμετρο του σπονδύλου, οπότε μιλάμε για σπονδυλόπτωση. Πρόκειται γιά κάτι σπανιότατο γιατί πρακτικά προκαλεί παραπληγία.
Συμπτώματα: Συχνά η πάθηση είναι ασυμπτωματική, ιδίως στα παιδιά, και αποκαλύπτεται τυχαία μετά από ακτινολογικό έλεγχο που γίνεται για άλλη αιτία. Στην περίπτωση που υπάρχουν συμπτώματα, κύριο ενόχλημα είναι ο πόνος στη μέση (οσφυαλγία) αργότερα και στους γλουτούς – που αρχίζει προοδευτικά, είναι συνήθως μέτριας έντασης, επιτείνεται με την πολύωρη ορθοστασία και κόπωση, και υποχωρεί ή ελαττώνεται με την κατάκλιση. Σε μεγάλες ολισθήσεις ο πόνος αντανακλά στο ένα ή το άλλο σκέλος (ισχιαλγία) από ερεθισμό ρίζας του ισχιακού ή μπορεί να εμφανίζονται μιυκή αδυναμία και διαταραχές αισθητικότητας.
Θεραπεία:
Συντηρητική: Εφόσον τα συμπτώματα της σπονδυλολίσθησης είναι ελαφρά, η θεραπεία είναι συντηρητική με ορθοπαιδική ζώνη και αντιφλεγμονώδη φάρμακα ή και κατάκλιση, αν δεν υποχωρήσουν ή είναι από την αρχή έντονα. Μετά την υποχώρηση της οσφυαλγίας και έγερση εφαρμόζεται ορθοπαιδική ζώνη οσφύος και συνιστώνται συστηματικά ασκήσεις κοιλιακών μυών και αδυνάτισμα σε παχύσαρκα άτομα. Γενικά η σπονδυλολίσθηση Ι και ΙΙ βαθμού με οσφυαλγία ανταποκρίνεται καλά στην εφαρμογή ορθοπαιδικής ζώνης με ελάσματα και ασκήσεις ενίσχυσης των κοιλιακών μυών με κύριο στόχο την ελάττωση της λόρδωσης.
Χειρουργική: Αντίθετα με τα ανωτέρω, η σπονδυλολίσθηση ΙΙΙ ή IV βαθμού με οσφυοισχιαλγία δεν βελτιώνεται συνήθως με τη συντηρητική θεραπεία και αρκετά συχνά χρειάζεται εγχείρηση. Οι ενδείξεις εγχείρησης είναι οι εξής: 1. Ασθενείς με σπονδυλολίσθηση ΙΙ βαθμού και επίμονη οσφυοισχιαλγία που δεν υποχωρεί με συντηρητική θεραπεία. 2. Ασθενείς με σπονδυλολίσθηση ΙΙΙ βαθμού ακόμη και χωρίς συμπτώματα. 3. Ενήλικες με επίμονο πόνο στη μέση και τους γλουτούς που εκτελούν σχετικά βαριά εργασία σε ορθοστασία, ανεξάρτητα από βαθμό ολίσθησης. 4.Ασθενείς που εμφανίζουν σημαντική οσφυιαλγία και νευρολογικό έλλειμα.
